Το σχέδιο «ΗΛΙΟΣ», όπως εξαγγέλθηκε, έχει ασφαλώς τα θετικά χαρακτηριστικά της επιτάχυνσης της ανάπτυξης των ΑΠΕ και της προσέλκυσης ξένων επενδύσεων, ταυτόχρονα όμως δημιούργησε και σημαντικές ανησυχίες για το αν οι στόχοι αυτοί θα εξυπηρετηθούν με ορθολογικό και αποτελεσματικό τρόπο ή αν θα καταλήξει σε κάτι ανεφάρμοστο που θα υπονομεύσει ακόμα και τη σημερινή ανάπτυξη των ΑΠΕ.
Ο νόμος για το Πρόγραμμα «ΗΛΙΟΣ», όπως ψηφίστηκε στη Βουλή στα τέλη Μαρτίου 2012, εξακολουθεί να περιέχει τα περισσότερα από τα σημεία εκείνα που δημιουργούν αμφιβολίες. Παρόλα αυτά, συμπεριλαμβάνεται στις βασικές πρόνοιες του νέου Μνημονίου και σε αυτό τίθενται ασφυκτικά χρονοδιαγράμματα για την προώθησή του. Πιο συγκεκριμένα:
- Παρά τη σαφή αναφορά ότι η ενέργεια που θα παράγεται από το «ΗΛΙΟΣ» θα είναι πάνω και πέρα από τους εθνικούς στόχους για τις ΑΠΕ, δε διασφαλίζεται ο αποκλειστικά εξαγωγικός χαρακτήρας του, καθώς δίνεται η δυνατότητα μέρος τουλάχιστον της παραγόμενης ενέργειας να καταναλώνεται στην Ελλάδα, αλλά να προσμετράται στη Γερμανία μέσω της στατιστικής μεταφοράς και των άλλων μηχανισμών της Οδηγίας 2009/28.
- Δεν έχει παρουσιαστεί καμία μελέτη που να καταδεικνύει ότι το «ΗΛΙΟΣ» έχει οικονομικό και περιβαλλοντικό νόημα. Παραμένει άγνωστο, αν το αυξημένο κόστος χρηματοδότησης και εγκατάστασης των Φ/Β μονάδων του «ΗΛΙΟΣ» στην Ελλάδα καθώς και το κόστος μεταφοράς του στη Γερμανία (ή όπου θα βρίσκεται ο τελικός καταναλωτής) αντισταθμίζονται από το υψηλότερο ηλιακό δυναμικό της χώρας μας. Αντίθετα πληθαίνουν οι φωνές που υποστηρίζουν ότι το όλο εγχείρημα στερείται οικονομικής βάσης. Αυτό υποστηρίζει στην Ελλάδα σχετική μελέτη του Ινστιτούτου Ενέργειας Νοτιοανατολικής Ευρώπης (ΙΕΝΕ), ενώ στη Γερμανία αρνητικά έχουν τοποθετηθεί οι Πράσινοι καθώς και επαγγελματικοί και οικονομικοί παράγοντες. Η ίδια εξίσωση θα πρέπει να λυθεί και στο πεδίο των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, λαμβανομένων υπόψη και των νέων δικτύων μεταφοράς που απαιτούνται.
- Βασικό κριτήριο για την επιλογή ξένων, Ελλήνων ή μικτών (consortium) επενδυτών στο «ΗΛΙΟΣ» θα πρέπει να είναι η μεγιστοποίηση της εγχώριας προστιθέμενης αξίας. Στόχος θα πρέπει να είναι, παράλληλα με την εγκατάσταση μονάδων παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ, να αναπτυχθεί και μια εγχώρια βιομηχανία παραγωγής συστημάτων ΑΠΕ, που αργότερα θα αποκτήσει και εξαγωγικό χαρακτήρα.
- Ένα πολύ σημαντικό θέμα που συζητείται επίσης πολύ πρόχειρα είναι το ζήτημα της σύνδεσης και απορρόφησης της παραγόμενης ενέργειας από το εγχώριο ηλεκτρικό σύστημα, αλλά και από τις διεθνείς διασυνδέσεις. Δεδομένου μάλιστα ότι πολλές από τις θέσεις που προτείνονται για έργα του «ΗΛΙΟΣ» βρίσκονται σε μη διασυνδεδεμένα νησιά, είναι βέβαιο ότι θα χρειαστεί να εκτελεσθούν σημαντικά έργα διασύνδεσης. Εκεί τίθενται ζητήματα προσβασιμότητας, σεβασμού του περιβάλλοντος, διαστασιολόγησης, ακόμα και επιλογής της διαδρομής των καλωδίων.
- Χρειάζεται δέσμευση πως η εξαγωγή ενέργειας θα αφορά πρώτα τις γειτονικές μας χώρες, με αντιστροφή δηλαδή των εισαγωγών από Τουρκία-Βουλγαρία-ΠΓΔΜ, και πως θα διερευνηθεί επαρκώς η χρηματοδότηση του premium της τιμής της παραγωγής από ΑΠΕ για τις χώρες εκτός ΕΕ.
- Τα έργα ΑΠΕ πολύ μεγάλης κλίμακας απαιτούν επίσης πολύ προσεκτικό περιβαλλοντικό σχεδιασμό για να διατηρούν τη συμβατότητα τους με τις αρχές της αειφορίας, πέρα από τα γνωστά κοινωνικά προβλήματα που δημιουργούνται από την υπερσυγκέντρωση κεφαλαίου.
Να περάσουμε επιτέλους στη μετα-πυρηνική εποχή
Οι Οικολόγοι Πράσινοι ενώνουμε τη φωνή μας με τα πράσινα κινήματα όλου του κόσμου και καλούμε τις κυβερνήσεις να λάβουν όλα τα επείγοντα μέτρα και να ξεκινήσουν άμεσα το σχεδιασμό για μια στρατηγική απεξάρτησης από την πυρηνική ενέργεια, για να περάσουμε επιτέλους στη μετα-πυρηνική εποχή.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο ζητάμε:
- Άμεσο τερματισμό των απευθείας ή έμμεσων επιδοτήσεων προς την πυρηνική ενέργεια
- Να κλείσουν τώρα οι πυρηνικοί σταθμοί που παρουσιάζουν υψηλό ρίσκο, όπως εκείνοι που βρίσκονται σε σεισμογενείς περιοχές ή δε διαθέτουν συστήματα συγκράτησης δευτέρου βαθμού ή πλήρους πίεσης ή κατασκευάστηκαν πριν το 1980 ή έχουν παρουσιάσει προβλήματα στο παρελθόν ή έχουν αντιδραστήρες “ζέοντος ύδατος” χωρίς εφεδρικά συστήματα ψύξης. Για το κλείσιμό τους έχουμε ήδη στη διάθεσή μας υπεραρκετά στοιχεία και δε χρειάζεται να περιμένουμε τις δοκιμές ετοιμότητας,
- Να παγώσει κάθε σχέδιο για κατασκευή νέων πυρηνικών σταθμών στην ΕΕ, υπό μελέτη ή υπό κατασκευή, και να ασκηθεί κάθε πίεση για την αποτροπή κατασκευής σε γειτονικές χώρες, ιδιαίτερα τις υποψήφιες για ένταξη.
- Χρονοδιάγραμμα για την οριστική διακοπή λειτουργίας και εφαρμογή των αυστηρότερων δυνατών προδιαγραφών για τους σταθμούς εκείνους που θα συνεχίσουν προς το παρόν να λειτουργούν, με αναθεώρηση της Οδηγίας 2009/71 για την πυρηνική ασφάλεια. Η ευθύνη των εταιριών λειτουργίας για αποζημιώσεις σε περίπτωση ατυχημάτων, πρέπει να είναι πλήρης και απεριόριστη.
Στην Ελλάδα, πέρα από την κατακραυγή και την πλήρη κοινωνική απομόνωση του πυρηνικού λόμπυ, θα πρέπει να πιέσουμε ασφυκτικά την κυβέρνηση να αναλάβει αποτελεσματικές διπλωματικές πρωτοβουλίες για ΝΑ Ευρώπη και Μεσόγειο ελεύθερες από πυρηνικά. Αυτό ισχύει τόσο για τις επικίνδυνες μονάδες που ήδη λειτουργούν, όπως οι εναπομένοντες αντιδραστήρες του Κοζλοντούι στη Βουλγαρία, όσο και για τις χώρες της ευρύτερης περιοχής που σχεδιάζουν πυρηνικά εργοστάσια: πρώτη προτεραιότητα είναι να σταματήσουμε τις μονάδες στο Μπέλενε της Βουλγαρίας και το Άκουγιου στην Τουρκία, παράλληλα με πρωτοβουλίες για να ματαιωθούν τα πυρηνικά σχέδια στη Ρουμανία, Σλοβακία, Αλβανία, ΠΓΔΜ και Αίγυπτο, αλλά και το στόχο για αποπυρηνικοποίηση του Ισραήλ. Παράλληλα η Ελλάδα θα πρέπει να πάψει να αγοράζει ενέργεια από πυρηνικά εργοστάσια άλλων χωρών, επιδοτώντας έμμεσα τη λειτουργία τους.
