Ισότητα των δύο φύλων
O αγώνας για αρμονία και ισορροπία στις ανθρώπινες κοινωνίες, ξεκινά από τις σχέσεις των φύλων και βρίσκεται στον πυρήνα της οικολογικής σκέψης. Η κατάργηση των διακρίσεων εις βάρος των γυναικών και η οικοδόμηση ισότιμων ανθρώπινων σχέσεων αφορά εξίσου άνδρες και γυναίκες. Η δικιά μας πρόταση είναι φεμινιστική: απορρίπτει την πατριαρχική δομή της κοινωνίας και τις εξουσιαστικές σχέσεις ανάμεσα στα ζευγάρια και υπερασπίζεται τα δικαιώματα των γυναικών και την ελεύθερη έκφραση της σεξουαλικότητας. Αγωνίζεται ενάντια στον εφησυχασμό, που θεωρεί ότι η ισότητα έχει επιτευχθεί και στην τάση, η οποία παράλληλα αναπτύσσεται έντονα καθώς οξύνεται η οικονομική κρίση, να περιοριστούν οι γυναίκες στους παραδοσιακούς τους ρόλους. Για αυτούς τους λόγους προτάσσουμε κάποια ζητήματα αιχμής, τα οποία θεωρούμε άμεσης προτεραιότητας και για τα οποία αγωνιζόμαστε με συνέπεια εδώ και πολλά χρόνια.
Βία κατά των γυναικών
Η ενδοοικογενειακή βία συνιστά κατάφωρη παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων και το πιο αποσιωπημένο έγκλημα στον κόσμο. Είναι η ακραία έκφραση άσκησης εξουσίας του άνδρα προς τη γυναίκα και ο ισχυρότερος μηχανισμός ελέγχου. Οι πατριαρχικές δομές της κοινωνίας και οι θεσμοί της όπως η οικογένεια, το σχολείο, η εκκλησία, τα ΜΜΕ, αναπαράγοντας τα στερεότυπα για τους κοινωνικούς ρόλους του άνδρα και της γυναίκας και την κατώτερη θέση της, συντείνουν στη διαιώνιση αυτής της κατάστασης. Η ιεροποίηση του θεσμού της οικογένειας και η προσέγγιση που μετατρέπει το έγκλημα της κακοποίησης σε «οικογενειακή υπόθεση» αναγνωρίζει και ουσιαστικά επικυρώνει το κυριαρχικό δικαίωμα του άνδρα πάνω στη γυναίκα. Έτσι, νομιμοποιημένη ηθικά και κοινωνικά, η βία κατά των γυναικών σπάνια τιμωρείται. Η σωματική κακοποίηση της γυναίκας συνοδεύεται σχεδόν πάντα από ψυχολογική και λεκτική βία, οικονομικό έλεγχο και κοινωνική αποστέρηση. Συνδέεται με διάφορους μύθους (αλκοολισμός, φτώχια, χαμηλό μορφωτικό επίπεδο) τους οποίους τα στατιστικά στοιχεία έχουν από καιρό καταρρίψει και αποδεικνύουν περίτρανα ότι η κακοποίηση των γυναικών αφορά όλα τα κοινωνικά, μορφωτικά και οικονομικά στρώματα.
Για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών χρειάζονται ολοκληρωμένες δομές στήριξης με πλήρη ψυχολογική, νομική και επαγγελματική υποστήριξη (Ευρωπαϊκό ψήφισμα ορίζει 1 ξενώνα ανά 10.000 κατοίκους). Στο χρηματοδοτικό πλαίσιο του ΕΣΠΑ 2007-2013 προβλέπεται: δημιουργία ξενώνων φιλοξενίας γυναικών-θυμάτων βίας και των παιδιών στις πρωτεύουσες των περιφερειών, επιμόρφωση των στελεχών για τα Συμβουλευτικά Κέντρα και τους Ξενώνες, συνεργασία με άλλους φορείς, υπηρεσίες και την Αυτοδιοίκηση. Μέχρι στιγμής το μόνο που είδαμε είναι η δημιουργία της απολύτως αναγκαίας (αλλά όχι ικανής να ανταποκριθεί στα μεγέθη της ανάγκης) γραμμής SOS εθνικής εμβέλειας.
Ζητάμε από την πολιτεία να προωθήσει κατά προτεραιότητα την υλοποίηση των ενεργειών που εξαγγέλθηκαν και αφορούν στην στήριξη των θυμάτων έμφυλης βίας και τη δημιουργία τουλάχιστον ενός ανά περιφέρεια ξενώνα φιλοξενίας κακοποιημένων γυναικών και των παιδιών τους. Ο νόμος 3500/2006 για την ενδο-οικογενειακή βία έρχεται να καλύψει ένα νομοθετικό κενό, έχει όμως πολλές σοβαρές ελλείψεις και ασάφειες: δεν αναγνωρίζει τις αιτίες του προβλήματος και την πολυπλοκότητά του, δίνει έμφαση στην προστασία του θεσμού της οικογένειας και όχι των μελών της, δεν δίνει την πρέπουσα βαρύτητα σε όλες τις μορφές ενδο-οικογενειακής βίας. Για τους παραπάνω λόγους θεωρούμε πως πρέπει να ληφθούν υπόψη οι προτάσεις για τροποποιήσεις και η κριτική που ασκήθηκε από έγκριτες νομικούς και γυναικείες οργανώσεις. Τα στοιχεία δείχνουν ότι ουσιαστικά ο νόμος μένει ανεφάρμοστος. Επιβάλλεται, επίσης, η πραγματοποίηση εκστρατειών ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης της κοινωνίας, η υλοποίηση προγραμμάτων εκπαίδευσης όσων στελεχώνουν υπηρεσίες που υποδέχονται τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας (αστυνομία, νοσοκομεία, δικαστικές υπηρεσίες) και η προώθηση προγραμμάτων ισότητας σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες στο σχολείο καθώς η πατριαρχική κουλτούρα και οι απορρέουσες από αυτή σχέσεις εξουσίας πρέπει να καταπολεμηθούν κυρίως μέσα από την παιδεία.
Η σωματεμπορία (trafficking) συνιστά επίσης μία έκφραση βίας κατά των γυναικών η οποία ελάχιστα έχει αντιμετωπιστεί στη χώρα μας. Απαιτείται πλήρης νομοθετική και κοινωνική προστασία των θυμάτων αυτού του σύγχρονου δουλεμπορίου. Τιμωρία των δουλεμπόρων και όχι των θυμάτων, επιβολή κυρώσεων στους πελάτες, παροχή βοήθειας (ιατρικής, ψυχολογικής), αποκατάσταση και κοινωνική επανένταξη των θυμάτων, δημιουργία χώρων στέγασης και φιλοξενίας, προστασία από τον κίνδυνο απέλασης για όσες γυναίκες – θύματα trafficking δεν επιθυμούν να επιστρέψουν στη χώρα τους.
Η σεξουαλική παρενόχληση κυρίως στο χώρο εργασίας (αλλά και σε κοινωνικούς και πολιτικούς χώρους) είναι άλλη μία μορφή άσκησης έμφυλης βίας, η οποία προσβάλλει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και παραβιάζει την αρχή της ίσης μεταχείρισης. Στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων τα θύματα είναι γυναίκες. Σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε 11 ευρωπαϊκές χώρες κατά τη δεκαετία 1987-1997, το ποσοστό των κρουσμάτων σεξουαλικής παρενόχλησης κυμαίνονταν από 30% έως 50%. Παρότι η σεξουαλική παρενόχληση στη χώρα μας συνιστά αυτοτελές ποινικό αδίκημα από το 2006 με το νόμο 3488/2006 σπανίως καταγγέλλεται και ακόμη σπανιότερα τιμωρείται καθώς συγκαλύπτεται (όπως και στις άλλες μορφές βίας κατά των γυναικών) από μια ιδιότυπη σιωπή και συντηρείται από την κοινωνική ανοχή που σχετίζεται με μια βαθιά ριζωμένη κοινωνική αντίληψη για τη θέση της γυναίκας και τις σχέσεις επικυριαρχίας ανάμεσα στα δύο φύλα.
Εργασιακή ισότητα
Παρόλες τις θεσμικές αλλαγές και την ενσωμάτωση των ευρωπαϊκών οδηγιών στη χώρα μας, απέχουμε ακόμη πολύ από την ουσιαστική εργασιακή ισότητα ανάμεσα στους άνδρες και στις γυναίκες. Απαιτούνται άμεσα βήματα για ίσες αμοιβές και ίσες ευκαιρίες και για τα δύο φύλα και κατοχύρωση του δικαιώματος των γυναικών να επιλέγουν ελεύθερα οι ίδιες τη μορφή απασχόλησής τους, χωρίς να τους επιβάλλεται αναγκαστικά μερική απασχόληση ή απασχόληση στο σπίτι. Επίσης απαιτούνται ίσες ευκαιρίες για επαγγελματική κατάρτιση. Δεν δεχόμαστε την κρατούσα αντίληψη ότι η οικογένεια και οι υποχρεώσεις της πρέπει να είναι ευθύνη μόνο των γυναικών. Τα ζητήματα αυτά αφορούν συνολικά την κοινωνία και αποτελούν ευθύνη και των δύο φύλων εξίσου. Η πραγματικότητα, όμως, είναι προς το παρόν αρκετά διαφορετική, γι’ αυτό υποστηρίζουμε:
- Παροχές υπηρεσιών προσιτές σε όλους/ες για τη φροντίδα των παιδιών, αλλά και των ηλικιωμένων, διατήρηση και ανάπτυξη των υπηρεσιών και πόρων για την υγεία και εκπαίδευση, ώστε να αποφεύγεται η αναγκαστική επιστροφή των γυναικών στο σπίτι.
- Οικογενειακή πολιτική που να ευνοεί την προσωπική αυτονομία, να αποφεύγει τις πριμοδοτήσεις για την τεκνοποιία και να εξασφαλίζει καλύτερη διανομή υπηρεσιών πρόνοιας. Στην Ελλάδα τα επιδόματα τέκνων κυμαίνονται σε πολύ χαμηλά επίπεδα συγκρινόμενα με αυτά σε άλλες χώρες της Ε.Ε. και χρειάζονται γενναία αύξηση. Η ειδική μέριμνα για τις μονογονεϊκές οικογένειες κρίνεται απαραίτητη. Τα θετικά μέτρα που ισχύουν για τις μητέρες στο δημόσιο τομέα να επεκταθούν και στον ιδιωτικό, όπου η κατάσταση είναι τραγική.
- Μέριμνα για τη μετανάστρια που εργάζεται συνήθως ανασφάλιστη, που δεν νομιμοποιείται με τα ένσημα του συζύγου της, που η μητρότητα την κρατά μακριά από την εργασία.
Φορολογική ισότητα
Το φορολογικό δίκαιο, που αντιμετωπίζει τις γυναίκες ως πολίτες β’ κατηγορίας, αντανακλά τις βαθιά ριζωμένες πατριαρχικές αντιλήψεις της διοίκησης και των οικονομικών υπηρεσιών. Όταν στις αρχές της δεκαετίας του 2000 γυναικείες οργανώσεις είχαν θέσει το ζήτημα της άνισης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών από το φορολογικό σύστημα το υπουργείο είχε απαντήσει ότι αυτό γίνεται για λόγους γραφειοκρατικής οικονομίας και προς αποφυγή επιπλέον επιβάρυνσης. Θεωρούμε απολύτως προσχηματική την απάντηση και πιστεύουμε πως η περίπτωση της φορολογικής ανισότητας συνιστά ακόμη μία περίπτωση θεσμικής διάκρισης σε βάρος των γυναικών που προσβάλλει βάναυσα την αξιοπρέπειά τους και σε πολλές περιπτώσεις επηρεάζει σημαντικά και την επιβίωσή τους.
Πιο συγκεκριμένα προβλέπεται:
- Ο σύζυγος έχει την υποχρέωση της υποβολής φορολογικής δήλωσης και για τα εισοδήματα της συζύγου και των ανήλικων παιδιών, και η επιταγή επιστροφής φόρου εκδίδεται στο όνομα του συζύγου, ακόμα και όταν όλα τα δηλωθέντα εισοδήματα προέρχονται αποκλειστικά από τη σύζυγο.
- Η φορολογική ελάφρυνση για τα ανήλικα παιδιά αφορά μόνο το φόρο του συζύγου. Η μητέρα δεν έχει καμιά φορολογική ελάφρυνση για τα παιδιά της, παρά μόνο στην περίπτωση που τα εισοδήματα του πατέρα είναι κάτω από το φορολογητέο όριο.
- Η θεώρηση πλασματικής κοινής κατοικίας των συζύγων, ακόμα και στις περιπτώσεις που έχουν αποδεδειγμένα διαφορετική κατοικία
- Η μη αναγνώριση τρίτεκνων οικογενειών, εάν τα παιδιά δεν είναι φυσικά τέκνα του συζύγου, αλλά της συζύγου.
- Στο έντυπο των οδηγιών που αποστέλλεται μαζί με τη δήλωση, η σύνταξη και η φραστική διατύπωση των οδηγιών δηλώνουν ότι το πρόσωπο απεύθυνσης είναι αποκλειστικά ο σύζυγος, ως ο μόνος αρμόδιος να εκπροσωπήσει την οικογένεια στις συναλλαγές της με μια δημόσια υπηρεσία.
Οι παραπάνω διατάξεις περιγράφουν ουσιαστικά μία σχέση κηδεμονίας ανάμεσα στους συζύγους, καταργούν την αυτοτέλεια και την αυτονομία των γυναικών ως προσωπικοτήτων και εν τέλει παραβιάζουν και το σύνταγμα και το οικογενειακό δίκαιο του 1983 με το οποίο καταργήθηκε η ανδρική αρχηγία μέσα στο γάμο. Ζητάμε την άμεση τροποποίηση του φορολογικού νόμου προς την κατεύθυνση εξάλειψης όλων των διακρίσεων σε βάρος των γυναικών. Η Γενική Γραμματεία Ισότητας στην τελευταία απολογιστική της έκθεση μας ενημερώνει ότι από τον Απρίλιο του 2010 έχει προωθήσει τη δυνατότητα χορήγησης ξεχωριστής βεβαίωσης και επιστροφής φόρου για τα εισοδήματα των συζύγων, η οποία όμως ακόμη (δύο χρόνια μετά) δεν έχει εφαρμοστεί.
Σαρία
Ζητούμε να καταργηθεί το αναχρονιστικό νομικό καθεστώς της Σαρία (ιερός ισλαμικός νόμος) για τη μειονότητα στη Θράκη, με το οποίο παραβιάζονται θεμελιώδη δικαιώματα γυναικών και παιδιών και καταστρατηγείται κάθε αρχή ισονομίας και ισοπολιτείας. «Οι Έλληνες είναι ίσοι ενώπιον του νόμου. Οι Έλληνες και οι Ελληνίδες έχουν ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις» ορίζει το ελληνικό Σύνταγμα στην παράγραφο 4. Παρόλα αυτά, σε μια περιφέρεια της χώρας μας, τη Θράκη, εφαρμόζεται η Σαρία η οποία θεσμοθετεί την ανισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών, ενάντια στα συνταγματικά κατοχυρωμένα δικαιώματα των γυναικών. Στη Θράκη με την εφαρμογή του Ιερού ισλαμικού νόμου καταστρατηγείται κάθε αρχή ισονομίας, παραβιάζονται θεμελιώδη δικαιώματα γυναικών αλλά και παιδιών, καταπατούνται διεθνείς συμβάσεις και συμφωνίες και η ευθύνη τόσο της ελληνικής πολιτείας αλλά και της ΕΕ είναι ανυπολόγιστη. Η Σαρία δεν εφαρμόζεται σε κανένα άλλο κράτος της Ευρώπης ούτε ακόμη και στις χώρες εκείνες που σχηματίστηκαν από τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και στις οποίες ζουν συμπαγείς μουσουλμανικοί πληθυσμοί, ούτε βέβαια στην Τουρκία όπου έχει καταργηθεί από το 1926. Καμία άλλη ευρωπαϊκή χώρα δεν επιτρέπει την υποκατάσταση του αστικού της κώδικα, του κοσμικού της δικαίου από τον Ιερό νόμο οποιασδήποτε θρησκείας. Καμία άλλη χώρα δεν επιτρέπει την άσκηση δικαστικής εξουσίας από ένα θρησκευτικό λειτουργό (χωρίς νομικές γνώσεις), τον Μουφτή.
Οικογενειακό Δίκαιο
Ζητούμε να αποσυρθεί η οπισθοδρομική τροπολογία του Αστικού Κώδικα για το Οικογενειακό Δίκαιο (ν.3719/2008 «Μεταρρυθμίσεις για την οικογένεια, το παιδί, την κοινωνία και άλλες διατάξεις»), με την οποία καταργήθηκε ουσιαστικά το αμετάβλητο των επωνύμων των συζύγων μετά το γάμο και ακυρώθηκαν πολύ σημαντικά βήματα που είχαν γίνει προς τη θεσμική ισότητα, αλλοιώνοντας μετά από 25 χρόνια τη φυσιογνωμία ενός από τα πιο πρωτοποριακά ευρωπαϊκά οικογενειακά δίκαια που είχε ψηφιστεί στη χώρα μας τη δεκαετία του 1980.
Γυναίκα και δημόσια σφαίρα
Τα οφέλη από την επιδιωκόμενη ισότιμη συμμετοχή των γυναικών στην πολιτική είναι πολλαπλά. Ενισχύεται ουσιαστικά η δημοκρατία και εφαρμόζεται στην πράξη ο σεβασμός του θεμελιώδους ανθρωπίνου δικαιώματος της ισότιμης συμμετοχής ακυρώνοντας έτσι τον ιστορικό αποκλεισμό από τη δημόσια ζωή ενός πολύ μεγάλου τμήματος της κοινωνίας μας λόγω φύλου. Η διαφορετική κουλτούρα και το διαφορετικό σύστημα αξιών των γυναικών θα εμπλουτίσουν και θα ανανεώσουν την πολιτική, θα αναδιαμορφώσουν την πολιτική κουλτούρα προς μια κατεύθυνση περισσότερο συμβατή με τις ανάγκες, τα συμφέροντα και τα ενδιαφέρονται του συνόλου της κοινωνίας.
Η ένταξη της πολιτικής της ισότητας και της αποκατάστασης ανισοτήτων για τις γυναίκες σε όλες τις πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει πλέον νομοθετηθεί, αλλά η υλοποίησή της στους νόμους που ψηφίζονται και προπαντός στις μη θεσμικές δραστηριότητες βρίσκεται ακόμα πολύ μακριά. Στη χώρα μας, παρόλο που έχουν ενσωματωθεί οι ευρωπαϊκές οδηγίες στην εθνική νομοθεσία δε φαίνεται να υπάρχει η πολιτική βούληση για ουσιαστική εφαρμογή αυτών ώστε να έχουμε και ουσιαστική εξάλειψη των ανισοτήτων. Για την αποκατάσταση των αδικιών και την εξαφάνιση των ανισοτήτων υποστηρίζουμε πολιτική θετικών δράσεων (με ποσοστώσεις, αναλογικότητα κ.λπ.), η οποία είναι ευθύνη της πολιτείας μέσα στους νόμους, αλλά και ευθύνη της αυτοδιοίκησης, των κομμάτων, των συνδικάτων και των κινημάτων πολιτών, στο εσωτερικό τους. Είναι απαραίτητες οι πολιτικές ενθάρρυνσης και διευκόλυνσης της συμμετοχής των γυναικών στη δημόσια σφαίρα και στην πολιτική. Στη χώρα μας τα ποσοστά συμμετοχής των γυναικών στην πολιτική και στα κέντρα λήψης αποφάσεων είναι τραγικά χαμηλά και αυτή η υποεκπροσώπηση αποτελεί πλήγμα για την εικόνα μιας «σύγχρονης, δημοκρατικής» χώρας.
Πατριαρχική κουλτούρα και σεξιστικά στερεότυπα
Η επίδραση της εικόνας του φύλου, όπως αυτή διαμορφώνεται και διαχέεται από τα ΜΜΕ προς την κοινωνία, είναι καθοριστική για την αναπαραγωγή και εμπέδωση στερεοτύπων που σχετίζονται με αυτό. Τα έντυπα, τα life-style περιοδικά, το ραδιόφωνο, το διαδίκτυο και, κυρίως, η τηλεόραση προωθούν ένα κυρίαρχο μοντέλο που απευθύνεται στο θυμικό του αποδέκτη των μηνυμάτων τους, και όχι στην πραγματική ζωή της καθημερινής γυναίκας ή τις πραγματικές ανάγκες και ικανότητές της. Με τον τρόπο αυτό αναπαράγονται και νομιμοποιούνται οι εξουσιαστικές σχέσεις μεταξύ των φύλων στην οικογένεια, στο σχολείο, στην κοινωνία, στην εργασία, στην πολιτική.
Αλλά και οι υπόλοιποι θεσμοί (εκπαίδευση, εκκλησία), οι οποίοι λειτουργώντας ως ιδεολογικοί μηχανισμοί διαθέτουν πολύ μεγάλη δύναμη διαμόρφωσης συνειδήσεων, εκπαίδευσης των πολιτών σε στάσεις και αξίες αλλά και χειραγώγησης τους, να σταματήσουν να λειτουργούν ως όχημα σεξιστικών μηνυμάτων και μέσο αναπαραγωγής και επικύρωσης στερεοτύπων για τις έμφυλες σχέσης εξουσίας.
Επειδή θεωρούμε ότι ο δρόμος προς την κατάκτηση της ουσιαστικής ισότητας περνάει αναπόφευκτα μέσα από την παιδεία, ζητούμε να λειτουργήσει το σχολείο ως βασικός φορέας εξάλειψης των έμφυλων στερεοτύπων και μετασχηματισμού της κυρίαρχης πατριαρχικής κουλτούρας. Να εισαχθούν προγράμματα ισότητας στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, με στόχο την αλλαγή εκείνων των κοινωνικών αναπαραστάσεων που σχετίζονται με τους στερεότυπους έμφυλους κοινωνικούς ρόλους.
Η έμφυλη διάσταση της οικονομική κρίσης στην Ελλάδα
Οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης δεν βιώνονται με τον ίδιο τρόπο από τους άνδρες και τις γυναίκες καθώς η κρίση βρήκε τα δύο φύλα να ξεκινούν από διαφορετικές αφετηρίες τόσο κοινωνικά όσο και οικονομικά.
- Η ανεργία που έτσι και αλλιώς ήταν γένους θηλυκού, τα τελευταία δύο χρόνια διπλασιάστηκε για τις γυναίκες, οι οποίες ήταν σε καθεστώς εργασιακής απορρύθμισης πολύ πριν αυτή θεσπιστεί επισήμως (ανασφάλιστη εργασία, μερική απασχόληση, ευέλικτες μορφές εργασίας).
- Τα ποσοστά μερικής απασχόλησης μέσα στην κρίση αυξήθηκαν κατά 25% για τους άνδρες και σχεδόν 20% για τις γυναίκες και παρόλα αυτά τα ¾ των εργαζομένων σε καθεστώς μερικής απασχόλησης εξακολουθούν να είναι γυναίκες.
- Υπολογίζεται ότι μισθολογική διαφορά ανάμεσα στα δύο φύλα φτάνει έως και 20% με μεγαλύτερες διαφορές στον ιδιωτικό τομέα. Συνεπώς οι περικοπές μισθών έπληξαν κυρίως τις γυναίκες που έτσι κι αλλιώς αμείβονταν χαμηλότερα.
- Οι τομείς του δημοσίου στους οποίους περιορίστηκαν ή και πάγωσαν τελείως οι προσλήψεις, αυτός της υγείας και της παιδείας, είναι τομείς στους οποίους κυριαρχούν αριθμητικά οι γυναίκες εργαζόμενες. Συνέπεια αυτού του μέτρου είναι ακόμη περισσότερες γυναίκες στην ανεργία, ανασφάλιστες και χωρίς κοινωνικές παροχές.
- Στοιχεία από οικονομικές κρίσεις σε άλλες χώρες καταδεικνύουν ότι τα ποσοστά επαγγελματικής επανόδου μετά από μία κρίση είναι πολύ υψηλότερα για τους άνδρες από ό,τι για τις γυναίκες.
- Η αποσάθρωση του κοινωνικού κράτους, με πρώτα θύματα υπηρεσίες και δομές κοινωνικής πρόνοιας και στήριξης της οικογένειας που συνέδραμαν τη γυναίκα στους πολλαπλούς της ρόλους (βρεφονηπιακοί σταθμοί, κέντρα δημιουργικής απασχόλησης παιδιών, χώροι και υπηρεσίες φροντίδας ηλικιωμένων) αφενός δυσχεραίνει την έτσι κι αλλιώς δύσκολη επαγγελματική της πορεία αφετέρου της αφαιρεί τη δυνατότητα για συμμετοχή στη δημόσια σφαίρα, στην κοινωνική δράση, στην πολιτική.
- Η δαμόκλειος σπάθη της ανεργίας οδήγησε επίσης στη μείωση των καταγγελιών για σεξουαλική παρενόχληση στον εργασιακό χώρο από τις γυναίκες.
- Τα κρούσματα ενδοοικογενειακής βίας αυξάνονται, καθώς η οικονομική κρίση συνιστά έναν επιβαρυντικό παράγοντα στις ήδη βεβαρημένες έμφυλες σχέσεις. Η απώλεια της εργασίας για τους άνδρες επιφέρει βαρύ πλήγμα στο πατριαρχικό, στερεοτυπικό πρότυπο και στον «ανδρισμό» τους, με αποτέλεσμα πολλές φορές την όξυνση της βίας.
- Σε γενικές γραμμές η κρίση συνέβαλε σημαντικά σε μια κοινωνική, «αξιακή παλινδρόμηση» με μια σαφή τάση προς τις παραδοσιακές αξίες οι οποίες υπαγορεύουν σαφείς παραδοσιακούς έμφυλους ρόλους. Η απογοήτευση και η έλλειψη επαγγελματικής προοπτικής μπορεί να οδηγήσει πολύ εύκολα νέες γυναίκες να επιλέξουν το ρόλο της συζύγου-μητέρας, χωρίς να είναι αυτό που επιθυμεί.
