Η ελληνική κοινωνία βιώνει σήμερα την ολοκληρωτική χρεοκοπία των μέχρι τώρα πολιτικών. Οι πολίτες βρίσκονται αντιμέτωποι όχι μόνο με μέτρα χωρίς προηγούμενο, αλλά και με απειλές για ακόμη χειρότερα. Το δίλημμα «Μνημόνιο ή Χρεοκοπία» ελάχιστα συγκαλύπτει ότι ουσιαστικά έχουμε πια ΚΑΙ Μνημόνιο ΚΑΙ χρεοκοπία.
Ριζικές αλλαγές είναι αναπόφευκτες: το θέμα είναι αν θα αποδεχθούμε τις βίαιες αλλαγές που ήδη μας επιβάλλονται, ή αν θα μπορέσουμε να αλλάξουμε τα πράγματα σε μια διαφορετική κατεύθυνση. Από τις απαντήσεις που θα δώσουμε, θα κριθεί κατά πόσο θα υπάρξει διέξοδος ή αν η Ελλάδα θα οδηγηθεί στις τραγικές καταστάσεις άλλων χωρών που βίωσαν ανάλογες εμπειρίες.
Για το οικολογικό και πράσινο κίνημα, η οικονομική κρίση είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου, καθώς συνδέεται άρρηκτα:
- Με την κρίση στην κοινωνία, όπου η ανεργία αποδιαρθρώνει τον κοινωνικό ιστό, ανισότητες και αποκλεισμοί αυξάνονται κατακόρυφα, η υποβάθμιση των συλλογικών αγαθών εντείνεται, το έλλειμμα εμπιστοσύνης και συνεργασίας ανάμεσα στους πολίτες δυσκολεύει την οικοδόμηση εναλλακτικών λύσεων.
- Με την κρίση στο περιβάλλον, όπου η υποβάθμιση των φυσικών πόρων και των συλλογικών αγαθών καταλήγει να υπονομεύει και την ίδια την οικονομία, ιδιαίτερα σε τομείς όπως η γεωργία και ο τουρισμός.
Οι ίδιοι παράγοντες που καταστρέφουν το περιβάλλον –βραχυπρόθεσμη οπτική, υποθήκευση του συλλογικού στο ατομικό, αδιαφορία για ό,τι δεν πουλιέται και δεν αγοράζεται, πολιτική ανευθυνότητα, εκτεταμένη ανομία και διαφθορά, προτεραιότητα και ανοχή στα κάθε είδους οικονομικά συμφέροντα– είχαν καταλυτικό ρόλο και στην οικονομική κρίση. Σε αυτούς στηρίχθηκε η οικοδόμηση μιας οικονομίας που είχε εξαρχής ημερομηνία λήξης και που τώρα καταρρέει με πάταγο.
Το έλλειμμα δημοκρατίας και κοινωνικού ελέγχου της πολιτικής, όπου το πελατειακό κράτος συνδυαζόταν με τη «λευκή επιταγή» στην εκάστοτε εξουσία, είχε επίσης καταλυτικό ρόλο. Η δημοκρατία όμως αντιμετωπίζει πια και νέες απειλές, τόσο από την τάση για ουσιαστική εκχώρηση της χάραξης πολιτικών σε «τεχνοκράτες», όσο και από το λαϊκισμό που εύκολα οδηγεί στην αναζήτηση «ισχυρών ηγετών».
Η Ελλάδα βρίσκεται σήμερα στην καρδιά μιας ευρωπαϊκής και παγκόσμιας κρίσης του συστήματος, που χρειάζεται να αντιμετωπίσουμε και σε υπερεθνικό επίπεδο, ως πολίτες της Ευρώπης. Η κρίση έχει όμως και την ελληνική διάστασή της, με όλα όσα μας κάνουν τον πιο αδύναμο κρίκο της ευρωζώνης.
Δεν απενοχοποιούμε, λοιπόν, καμιά από τις πολιτικές επιλογές ή τις κοινωνικές αντιλήψεις που μας έφεραν στη σημερινή κατάσταση ομηρίας. Αντίθετα, επιδιώκουμε ριζική τομή σε θέματα θεσμών αλλά και διαφάνειας, προσωπικής υπευθυνότητας, αμοιβαίας εμπιστοσύνης, συλλογικών αγαθών, καταναλωτικών προτύπων.
Κεντρική απάντηση των Οικολόγων Πράσινων στην κρίση, είναι η Πράσινη Στροφή στην οικονομία: ΝΑ ΕΠΕΝΔΥΣΟΥΜΕ ΣΤΗ ΔΙΕΞΟΔΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ, απαντώντας ταυτόχρονα στην οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική διάστασή της:
- Με τόνωση της οικονομίας με εκτεταμένες επενδύσεις για τις υποδομές που απαιτούνται, για να πάψει να επιβαρύνει το περιβάλλον.
- Με μετασχηματισμό τομέων όπως η οικοδομή, για διατήρηση των θέσεων εργασίας, αλλά και με μαζική δημιουργία νέων θέσεων σε πράσινα επαγγέλματα.
- Με συνολικότερο ανασχεδιασμό και αναπροσανατολισμό της οικονομίας, ώστε να συμφιλιωθεί με το περιβάλλον και να λειτουργήσει ως υποσύστημά του.
- Με αποφασιστική στήριξη της κοινωνικής συνοχής και με καταδίκη κάθε μορφής βίας που υπονομεύει τα ανθρώπινα δικαιώματα: κρατική καταστολή και αστυνομική βαρβαρότητα, βία των συμμοριών και της εγκληματικότητας, πολιτική βία, αλλά και βία στις καθημερινές μας σχέσεις.
Αυτό ακριβώς μας φέρνει σε πλήρη αντίθεση με την πορεία που ακολουθείται σήμερα: φιλοσοφία του Μνημονίου, του Μεσοπρόθεσμου Προγράμματος αλλά και της Δανειακής Σύμβασης είναι η κατεδάφιση μεγάλου μέρους της οικονομίας μέσω της ύφεσης, με προσδοκία να γίνει ελκυστική για ξένες επενδύσεις και να διαμορφώσει εξαγωγικό προσανατολισμό.
Τέτοιες κατευθύνσεις έχουν κατά καιρούς επιβληθεί σε δεκάδες χώρες, αφήνοντας παντού βαθιές κοινωνικές και περιβαλλοντικές πληγές ακόμη και στις λίγες περιπτώσεις που φάνηκαν να «λειτουργούν» από οικονομική άποψη. Η ελληνική ιδιομορφία είναι όμως ότι το εγχώριο πολιτικό σύστημα, με την ανοχή και της τρόικας, προσπαθεί να διασώσει κατά το δυνατόν και τις πελατειακές σχέσεις, με πρακτικές όπως η νομιμοποίηση των αυθαιρέτων, η διατήρηση της εκτός σχεδίου δόμησης ακόμη και σε προστατευόμενες περιοχές, αλλά και η κάλυψη στη φοροδιαφυγή και τις γκρίζες περιουσίες.
Δύο χρόνια Μνημονίου, έχουν ήδη δώσει καταστροφικά δείγματα γραφής και για το περιβάλλον της χώρας μας, με σοβαρές επιπτώσεις στην οικονομία και στην κοινωνική δικαιοσύνη: ακρωτηριασμός του σιδηροδρόμου, υποβάθμιση της δημόσιας συγκοινωνίας στις πόλεις, παράκαμψη της περιβαλλοντικής νομοθεσίας με το fast track, καθολική νομιμοποίηση των αυθαιρέτων με διαγραφή προστίμων πολλών δις ευρώ, εκτροπή των πόρων του Πράσινου Ταμείου υπέρ των δανειστών, βίαιη αλλαγή χρήσεων σε βάρος του περιβάλλοντος στη δημόσια γη, επικίνδυνοι θεσμοί όπως η πλήρως αδιαφανής «επιφάνεια» που εκχωρεί δημόσια γη για μέχρι 100 χρόνια, εκποίηση φυσικών πόρων όπως το νερό, είναι μερικές μόνο από τις πιο επικίνδυνες όψεις.
Ο αγώνας για οριστικό τέλος σε αυτή την πορεία λεηλασίας των συλλογικών αγαθών και υποβάθμισης του περιβάλλοντος, αποτελεί μια από τις πρώτες μας προτεραιότητες. Αν αποδεχθούμε να είναι το περιβάλλον το πρώτο θύμα, παραγνωρίζουμε ότι:
- Σε καιρούς λιτότητας, η υποβάθμιση των συλλογικών αγαθών μας κάνει δύο φορές φτωχούς.
- Οι πληγές στο περιβάλλον θα διαιωνίζουν την κρίση, ακόμη κι αν κάποια στιγμή το χειρότερο για την οικονομία περάσει, ακόμη κι αν οι συσχετισμοί στην κοινωνία άλλαζαν και ακολουθούνταν πολιτικές κοινωνικής δικαιοσύνης.
- Η καταστροφή πολύτιμων φυσικών πόρων στο όνομα της σωτηρίας της οικονομίας, υπονομεύει τελικά και την ίδια την οικονομία.
- Ακόμη πιο επικίνδυνα, όμως, είναι αυτά που οι δανειστές και το πολιτικό κατεστημένο προβάλλουν ως λύσεις για ανάκαμψη της οικονομίας. Κεντρική θέση έχουν εδώ τρεις εξαιρετικά αμφιλεγόμενοι τομείς:
- Εξορύξεις πρώτων υλών, κατά κανόνα με μεγάλο περιβαλλοντικό κόστος.
- Αυτάρκη (“all inclusive”) τουριστικά συγκροτήματα φαραωνικών διαστάσεων, με ληστρική χρήση φυσικών πόρων, όπως το νερό, και με πλήρη αποκοπή από τις τοπικές οικονομίες.
- Νέο κύμα τσιμέντου και φούσκας ακινήτων, όπως με τα σχέδια για 700.000 τουριστικές κατοικίες, την ασφυκτική οικοδόμηση ελεύθερων χώρων όπως το «Ελληνικό» και το νέο Γενικό Οικοδομικό Κανονισμό, που αυξάνει τους συντελεστές και ευνοεί τα μεγάλα κτίρια.
Τέτοιες επενδύσεις καταστρέφουν συχνά περισσότερες θέσεις εργασίας από όσες δημιουργούν, και κλείνουν δρόμους που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν ακόμη περισσότερες. Αν τα σχέδια αυτά προχωρήσουν, η Ελλάδα του 2020 και του 2030 δε θα είναι μόνο μια χώρα με χαμηλούς μισθούς, εκτεταμένους κοινωνικούς αποκλεισμούς, υποβαθμισμένη ποιότητα ζωής, περιορισμένη δημοκρατία και βαθιές ανισότητες πλούτου και ευκαιριών. Θα είναι και μια αδιέξοδη, αποικιακή σχεδόν οικονομία ληστρικής εκμετάλλευσης των φυσικών πόρων, χωρίς προοπτικές βιωσιμότητας. Θα μοιάζει, έτσι, πολύ περισσότερο με τη Λατινική Αμερική της δεκαετίας του 1970, όταν επιβάλλονταν εκεί οι πολιτικές του Δ.Ν.Τ., παρά με την Ευρώπη του 21ου αιώνα.
Για να αποτρέψουμε μια τέτοια εφιαλτική προοπτική, δεν αρκεί να αντιτάξουμε ένα «ισχυρό ΟΧΙ». Κρίσιμο είναι να προωθήσουμε ολοκληρωμένες εναλλακτικές απαντήσεις για όλα τα επίπεδα της κρίσης, ώστε να σταθούμε ως κοινωνία στα πόδια μας και να τερματίσουμε την ομηρεία στους δανειστές..
Ειδικότερα σε αυτή την ενότητα:
